Նախագահ Սերժ Սարգսյանը ԵԽԽՎ լիագումար նիստում պատասխանել է վեհաժողովի անդամների հարցերին

Տկն. դե Պուրբե-Լունդին /Շվեդիա/ - Եվրոպական ժողովրդական կուսակցության խմբի անունից - Հայաստանը վերջնական համաձայնություն ուներ Արևելյան գործընկերության հետ և Ասոցացման համաձայնագիր՝ Եվրոպական Միության հետ, սակայն վերջին պահին փոխեց իր միտքը և միացավ ռուսական Մաքսային միությանը: Ռուսաստանն զգալի ճնշում է գործադրում ոչ միայն Հայաստանի, այլև Ուկրաինայի, Վրաստանի, Մոլդովայի և Ադրբեջանի վրա: Հայաստանի դեպքում, ինչպես ես եմ հասկանում, ճնշումը վերաբերում է Հայաստանի անվտանգությանը և Լեռնային Ղարաբաղի հակամարտության հարցում Ռուսաստանի աջակցությանը: Իմ հարցը հետևյալն է. արդյո՞ք Հայաստանը Ռուսաստանից ստացել է, այսպես կոչված, առաջարկ, որը չէր կարող մերժել:

Սերժ Սարգսյան - Նախ, պիտի ասեմ, որ Հայաստանն իր ուղուց չի շեղվել և Մաքսային միությունը Ռուսաստանի Մաքսային միությունը չէ, այլ մի քանի երկրների միություն: Մենք բանակցությունների հենց սկզբից մեր եվրոպացի գործընկերներին՝ եվրոպական հանձնաժողովից մեր գործընկերներին, մշտապես ասել ենք, որ մեր քաղաքականությունը կայանում է շահերի համադրման և ոչ թե հակասության մեջ: Եվ մեր գործընկերները մեզ հետ համաձայնվել են՝ ասելով, որ Արևելյան գործընկերությունը ուղղված չէ որևէ այլ երկրի, կառույցի դեմ և որ Արևելյան գործընկերությունը մշտապես կարող է փոխլրացնել այլ կառույցների կողմից տարվող աշխատանքը, այսինքն՝ մեր շահերը կարող է փոխլրացնել: Եվ հիմա էլ մենք պատրաստ ենք Եվրամիության հետ Ասոցացման համաձայնագիր ստորագրել: Բայց, ցավոք սրտի, Մաքսային միությանը անդամակցելու մեր հայտարարությունից հետո Եվրոպական հանձնաժողովի մեր գործընկերներն ասացին, որ ուղղակի հակասություն կա Մաքսային միության և Ազատ առևտրի պայմանագրի միջև՝ կանոնների տարբերություն կա: Մենք առաջարկեցինք, որ այս պարագայում, խնդրեմ՝ ստորագրենք Ասոցացման համաձայնագիրը, որը հիմնական քաղաքական բարեփոխումներ է ենթադրում, և մենք պատրաստ ենք, ոչ միայն պատրաստ ենք, այլև վճռական ենք մեր երկրում այդ բարեփոխումներն իրականացնելու: Հիմա այդ գործընթացն է ընթանում: Գիտեք, ճնշումների մասին խոսելն ավելորդ է: Ես Ձեզ անկեղծորեն ասում եմ և չեմ կարող հրապարակավ ոչ ճշմարտությունն ասել՝ որևէ պաշտոնյա Ռուսաստանի Դաշնությունից կամ Մաքսային միությունից կես բառ անգամ չի ասել Հայաստանի անդամակցության անհրաժեշտության մասին: Մենք ենք այդ ցանկությունը հայտնել, որովհետև ելել ենք շատ պարզ իրողությունից. մենք քսան տարուց ավելին է, որ գտնվում ենք ռազմական անվտանգության մի համակարգում, որի բաղկացուցիչ մասերն են կազմում այն պետությունները, ովքեր այսօր ձևավորել են Մաքսային միություն: Եվ մենք չենք կարող մեկուսանալ աշխարհատնտեսական այն տարածքից, որի հետ քսան տարուց ավելի է համագործակցում ենք: Ցավոք սրտի, ժամանակը չի ներում, ես կարող էի ավելի մանրամասն ասել, թե ինչպիսի տնտեսական շահ Հայաստանը կունենա դրանից: Բայց ուզում եմ մեկ անգամ ևս հավաստիացնել, որ մենք շարունակելու ենք սերտ համագործակցությունը Եվրամիության հետ: Մեր ցանկությունը դա է:

Լորդ Պրեսկոտ /Միացյալ Թագավորություն/ – Սոցիալիստական խմբակցության անունից - Պրն. Նախագահ, Դուք հիշում եք մեր չորսամյա բանակցությունները ինձ հետ՝ որպես այս վեհաժողովի զեկուցող՝ ժողովրդավարության, մարդու իրավունքների և Հայաստանում իրավիճակի բարելավմանն ուղղված օրենսդրական փոփոխությունների հարցերով: Շնորհիվ Ձեր համագործակցության, դրանք իրականացան: Այնուամենայնիվ, արդյո՞ք Դուք տեղյակ եք, որ Ձեր բանտերում գտնվող 29 մարդ հանդիսանում է համոզմունքների նկատառումներով ազատազրկված, որոնք հրաժարվում են ծառայել Ձեր զինված ուժերում, ինչը, ակնհայտորեն, հակասում է Եվրոպայի խորհրդի սկզբունքներին: Արդյո՞ք Դուք նրանց ազատ կարձակեք և կառաջարկեք նրանց այլընտրանքային քաղաքացիական ծառայություն:

Սերժ Սարգսյան - Պարոն Պրեսկոտ, նախ ուզում եմ մեկ անգամ ևս հրապարակավ շնորհակալություն հայտնել Ձեզ՝ համագործակցության համար: Իրոք, մենք արդյունավետ համագործակցել ենք, և այդ համագործակցությունից շահել է Հայաստանի Հանրապետությունը: Դուք գիտեք, որ խղճի ազատության եվրոպական չափորոշիչներին հասնելու համար մենք հսկայական աշխատանք ենք տարել, և այս պահին կարող եմ ասել, որ մշտապես քաղաքական կամքի առկայության պայմաններում տրված են օրենսդրական լուծումները, փոփոխվել են այլընտրանքային ծառայության մասին օրենսդրական դրույթները, և, կարծում եմ, այո, այն մարդիկ, ովքեր իրենց համոզմունքի պատճառով չեն ցանկանում ծառայել բանակում, նրանք քրեական պատասխանատվությունից կազատվեն համաձայն մեր ընթացակարգերի: Քաղաքական կամքը կա, օրենսդրական բարեփոխումներն իրականացված են, գործընթացները շարունակվում են: Շնորհակալ եմ:

Տկն. Գուտու /Մոլդովա/ - Եվրոպայի ժողովրդավարների և լիբերալների դաշինք խմբակցության անունից – Վիլնյուսում նոյեմբերին պետք է կայանա Արևելյան գործընկերության գագաթնաժողովը: Ռուսաստանի, Բելառուսի և Ղազախստանի հետ Մաքսային միությանն անդամակցությունից հետո, որո՞նք են Ձեր երկրի սպասումներն այդ հանդիպումից: Հայաստանը ցանկանո՞ւմ է արդյոք Եվրոպական միության հետ ստորագրել Ասոցացման համաձայնագիր:

Սերժ Սարգսյան - Մենք մասնակցելու ենք Վիլնյուսի գագաթնաժողովին, և մեր ակնկալիքն է մինչ այդ որոշակի փոփոխություններ մտցնել բանակցված փաստաթղթում: Մենք ամբողջովին պատրաստ ենք ստորագրելու Ասոցացման համաձայնագիրը: Բայց քանի որ Ասոցացման համաձայնագիրը երկու դեմքով է հանդես գալիս՝ Ասոցացման համաձայնագիր և Ազատ առևտրի պայմանագիր, և քանի որ եվրոպացի մեր գործընկերներն ասում են, որ Ազատ առևտրի պայմանագրի դրույթները հակասում են Մաքսային միության դրույթներին, ապա մենք ակնկալում ենք առանձին ստորագրել Ասոցացման համաձայնագիրը: Ասոցացման համաձայնագիրը և դրանում նախատեսված բարեփոխումները մեր և Եվրամիության հարաբերությունների առանցքն են կազմում: Հիմնական փաստաթուղթը Ասոցացման համաձայնագիրն է, և մենք օգտվում ենք այդ համաձայնագրի դրույթներից, մենք օգտվում ենք բանակցային գործընթացից՝ մեր երկրում բարեփոխումներ իրականացնելու ճանապարհին: Մենք ցանկանում ենք լինել Վիլնյուսում և ստորագրել Ասոցացման համաձայնագիր:

Պ. Դայվիս /Միացյալ Թագավորություն/ - Եվրոպական ժողովրդավարների խումբ - Պարոն Նախագահ, Սիրիայում առկա հակամարտության արդյունքում Ձեր երկիրը, բնականորեն, ընդունել է մեծ թվով սիրիացիների՝ ներառյալ հայկական ծագում ունեցողների: Ձեզ գոհացնո՞ւմ են նրանց ներկա կենսապայմանները: Կարո՞ղ եմ լրացուցիչ հարցնել, արդյո՞ք Դուք կցանկանաք սատարել բանակցությունները, որոնք կներառեն բոլոր կողմերին, ես շեշտում եմ` բոլոր կողմերին, որոնք ներկայում ներգրավված են այդ հակամարտության մեջ:

Սերժ Սարգսյան - Մենք միանշանակ օժանդակում ենք բանակցություններին, մենք միանշանակ սատարում ենք այն բանաձևին, որ ընդունվել է, և մենք սատարում ենք այն պայմանավորվածություններին, որ ձեռք են բերվել: Ւնչ վերաբերում է Սիրիայից մեր քույրերի ու եղբայրների կենցաղային պայմաններին և, ընդհանրապես, նրանց վիճակին, ապա պիտի ասեմ, որ ես գոհ չեմ Հայաստանում վաղուց ապրող քաղաքացիների՝ որոշ քաղաքացիների կենցաղային պայմաններից, սոցիալական վիճակից, որովհետև մեր երկրում կա աղքատություն, մեր երկրում կա գործազրկություն, բայց, այնուհանդերձ, մենք անում ենք հնարավորը, որպեսզի Սիրիայից եկած մեր քույրերն ու եղբայրներն իրենց շատ թե քիչ հարմարավետ զգան Հայաստանում: Հոգում ենք որոշների բնակարանային խնդիրները, ուրիշներին այլ օժանդակություն ենք ցուցաբերում: Երևանում բացվել է դպրոց, որի ուսուցումը կազմակերպվում է հենց սիրիական ծրագրով, և դա անհրաժեշտ է նրա համար, որպեսզի մարդիկ Սիրիա վերադառնալուց հետո կարողանան շարունակել իրենց ուսումը սիրիական դպրոցներում, որովհետև մենք հավատում ենք, որ Սիրիայում իրավիճակը կարգավորվելու է: Իհարկե, մենք նաև գործընթաց ենք սկսել միջազգային կառույցների, կազմակերպությունների հետ, որոնք հանձնառություն են վերցրել օժանդակելու Սիրիայից փախստականներին, և այստեղ ծագումով հայերը բացառություններ չեն: Մենք ամեն ինչ անելու ենք, որպեսզի մեր քույրերն ու եղբայրները, որ եկել են Սիրիայից, Հայաստանում իրենց զգան պաշտպանված:

Պ. Պապադիմուլիս /Հունաստան/ - Եվրոպական միավորված ձախերի խմբի անունից – Այն հարցը, որ ցանկանում եմ Ձեզ տալ շատ պարզ է. արդյո՞ք Լեռնային Ղարաբաղի հարցում Դուք ցանկանում եք պահպանել ստատուս-քվոն, թե՞ պատրաստ եք փնտրել փոխզիջումային քաղաքական լուծում:
Թուրքիայի հետ երկկողմ հարաբերությունների առումով, արդյո՞ք մտադիր եք նախաձեռնություններով հանդես գալ Հայաստանի և Թուրքիայի միջև շփումներին նպաստելու և երկու երկրների միջև լարվածությունը կրճատելու համար:

Սերժ Սարգսյան - Ինչպես հայտնի է, ԼՂ խնդրով զբաղվում է ԵԱՀԿ Մինսկի խումբը, և մենք արդեն 20 տարուց ավելի է, որ բանակցում ենք: Ի սկզբանե մեզ համար հասկանալի էր, որ այս խնդիրը կարող է լուծվել միայն փոխզիջումների հիման վրա և որ առանց փոխզիջումների այս խնդիրը լուծում չունի:

Տևական բանակցային գործընթացից հետո, 2007թ. Մինսկի խումբը մեզ՝ կողմերին առաջարկեց մի փաստաթուղթ, որն այնուհետև կոչվեց Մադրիդյան սկզբունքներ: Այդ փաստաթուղթը ենթադրում է կոնֆլիկտի լուծում երեք հիմնարար սկզբունքների հիման վրա, այն է՝ ուժի և դրա սպառնալիքի չկիրառման, ժողովուրդների ինքնորոշման իրավունքի և պետությունների տարածքային ամբողջականության սկզբունքների հիման վրա:

Մենք փաստաթուղթը ստանալուց հետո հայտարարեցինք, որ այո՛, մենք հնարավոր ենք տեսնում այս սկզբունքների հիման վրա լուծել կոնֆլիկտը: Որոշ դադարից հետո ադրբեջանցիները ևս հայտարարեցին, որ այո՛, իրենք պատրաստ են այդ սկզբունքների հիման վրա լուծել կոնֆլիկտը:

Սկսած 2008թ-ից, այսինքն առաջին նախագահական ընտրություններից հետո, ես անմիջականորեն ներգրավվել եմ բանակցություններին, և Ադրբեջանի Նախագահի հետ մենք երեք տարուց ավելի բանակցել ենք, բանակցել ենք Ռուսաստանի նախկին Նախագահ Դմիտրի Մեդվեդևի միջնորդությամբ:

2011թ. ամռանը կարծիք կար, որ կողմերը պատրաստ են ստորագրելու հիմնարար սկզբունքների մասին փաստաթուղթը, և մենք գնացինք Կազան՝ ՌԴ քաղաքներից մեկը, որպեսզի հերթական հանդիպման ժամանակ իմի բերենք բանակցածը և ստորագրենք փաստաթուղթը: Բայց, իմիջիայլոց, այն ժամանակ, նախօրյակին ես հենց այս ամբիոնից ելույթ ունեցա և ասացի, որ խիստ կասկածում եմ, որ մեր գործընկերները պատրաստ են փաստաթղթի ստորագրմանը, թեև միջազգային հանրությունն այլ կարծիք ուներ: Բայց, ցավոք սրտի, ես իրավացի դուրս եկա, և Կազանում ադրբեջանցիները փոխանակ ստորագրեն փաստաթուղթը, կատարեցին տասը նոր առաջարկությունները, որոնք, բնական է, մեր կողմից չէին կարող ընդունվել: Այդ պահից սկսած ադրբեջանցիներն սկսեցին արհեստական խոչընդոտներ ստեղծել բանակցությունների համար, լարել իրավիճակը, բարձրացնել սպառնալիքների տոնը, ավելի շատ սպառազինություններ կուտակել, և, կարծում եմ, որ նրանց նպատակն է, և նրանք դա չեն թաքցում, ուժի միջոցով լուծել խնդիրը: Այսինքն՝ սա նշանակում է, որ ադրբեջանցիները Մինսկի խմբի համանախագահների առաջարկած սկզբունքերից երկուսը չեն ընդունում: Չեն ընդունում ուժի և դրա սպառնալիքի չկիրառման մասին սկզբունքը և ժողովուրդների ինքնորոշման սկզբունքը: Մենք մնացել ենք մեր կարծիքին՝ խնդիրը պետք է լուծվի փոխզիջումների հիման վրա, և այս երեք սկզբունքների համաժամանակյա կիրառմամբ: Այո, մենք պատրաստ ենք փոխզիջումների հիման վրա խնդրին լուծում տալ, որովհետև մենք ցանկանում ենք խաղաղություն, մենք ցանկանում ենք կայունություն և ցանկանում ենք, որպեսզի այն միջոցները, որոնք այսօր տարածաշրջանում ծախսվում են սպառազինությունների կուտակման վրա՝ ուղղել ժողովրդի բարօրությանը:

Զ. Փոստանջյան - Եվրոպական ժողովրդական կուսակցության խմբի անունից - Հայտնի է, որ Դուք այստեղ հայտնվել եք ոչ թե հայ ժողովրդի կամքի, այլ կազմակերպված հանցագործության հետևանքով, փետրվարի 18-ի հայ ժողովրդի քվեի գողության հետևանքով: Այդ իսկ պատճառով, Դուք այստեղ դե յուրե չեք կարող ներկայացնել հայ ժողովրդի կամքը և իրավունքը: Դրա համար էլ ես ձեզ կտամ այլ հարց. Դուք եղե՞լ եք վերջերս Եվրոպայում` կազինոյում: Քանի որ նաև դուք հայտնի եք հասարակությանը որպես խաղամոլ: Կորցրե՞լ եք 70 միլիոն եվրո: Ո՞վ է վճարել ձեր տեղը այդ կորցրած գումարը: Եթե այդքան չի կազմել, ապա որքա՞ն է կազմում ձեր կորցրած գումարը խաղատանը:

Սերժ Սարգսյան - Ես խորապես համոզված եմ, տիկին Փոստանջյան, որ ներկայացնում եմ հայ ժողովրդին և ես դրանով հպարտ եմ: Ցավոք սրտի, Ձեր թեկնածուն չկարողացավ նախագահական ընտրություններում ցուցաբերել այնպիսի որակներ, որպեսզի կարողանա ներկայացնել հայ ժողովրդին: Ձեր ասածը` կապված կազինոյի հետ, Ձեր հերթական երևակայության արդյունքն է: Ես երբեք չեմ եղել Եվրոպայի որևէ կազինոյում, ես չեմ խաղում կազինոներում, և, ցավոք սրտի, հնարավորություն չունեմ տնօրինելու 70 մլն եվրոյի: Եթե այդպիսի հնարավորություն ունենայի, մի մասը Ձեզ կնվիրեի, որպեսզի կյանքից գոհ լինեիք, և այդքան չարություն Ձեր մեջ չկուտակվեր: Հաշվեք, որ ես Ձեզ չեմ պատասխանել:

Պ. Իվանովսկի /Մակեդոնիայի նախկին հարավսլավական Հանրապետություն/ - Մեր վեհաժաղովի զեկույցների համաձայն, Հայաստանը սահմանափակ առաջընթաց է արձանագրել իր ժողովրդավարական զարգացման մեջ: Դատական համակարգն անկախության պակաս ունի, վարչարարությունը շարունակում է ճնշվել իշխող կուսակցության կողմից և հանցագործության ու կոռուպցիայի մակարդակը չի նվազում: Լուրջ մտահոգություն կա ընտրությունների վերաբերյալ: Քվեարկողները տեղեկացրել են ճնշումների և սպառնալիքների մասին, և հանրային միջոցները վատնվել են իշխող կուսակցության ընտրարշավի ընթացքում: Ի՞նչ լուրջ և կոնկրետ բարելավումներ են իրականացվելու ժողովրդավարական չափանիշների առումով, հատկապես ընտրությունների մասով` ի կատարումն Հայաստանի պարտավորությունների` որպես Եվրոպայի խորհրդի անդամ և ե՞րբ դա տեղի կունենա:

Սերժ Սարգսյան - Ներողություն, ես չգիտեմ՝ Դուք ով եք, ո՞ր երկիրն եք ներկայացնում, ո՞ր խմբակցությունն եք ներկայացնում, բայց ակնհայտորեն տեսնում եմ, որ Դուք թշնամաբար եք տրամադրված Հայաստանին: Ուղղակի պիտի Ձեզ խնդրեմ, եթե կընդունեք այդպիսի խնդրանք, ուշադրությամբ ծանոթանալ բոլոր զեկույցներին: Առաջին հերթին Ձեզ խորհուրդ եմ տալիս ծանոթանալու դիտորդական բոլոր առաքելությունների զեկույցներին, որտեղ շատ հստակորեն նշվում է Հայաստանի առաջընթացը: Ես Ձեզ խորհուրդ կտայի մի քիչ ժամանակ, ջանք ու եռանդ ծախսել ծանոթանալու այլ զեկույցների: Բայց ես հարգում եմ Ձեր այստեղ հարց տալու և կարծիք հայտնելու իրավունքը և կցանկանայի, որպեսզի Ձեր երկրում ժողովրդավարությունը ունենա շատ մեծ հաջողություն: Եվ տեսնում եմ, որ Ձեր երկրում ժողովրդավարություն կա, անկախ նրանից, չիմանալով, թե Դուք որ երկիրն եք ներկայացնում, որովհետև եթե այսպիսի մեծ մտահոգություն ունեք Հայաստանում ժողովրդավարության զարգացման մասին, վստահ եմ, որ տասնապատիկ ավելի շատ մտահոգված եք սեփական երկրի ժողովրդավարական զարգացմամբ:

Պ. Ֆուրնիե /Ֆրանսիա/ - Իմ հարցը լրացնում է տկն. Պուրբե-Լունդինի հարցը: Հայաստանը հայտնել է Ռուսաստանի կողմից հիմնված Մաքսային միությանը միանալու իր ցանկության մասին: Այս մերձեցումը որոշակի հարցեր առաջացրեց Եվրոպական միությունում, որի հետ Ձեր երկիրը 2013թ. սկզբին ցանկություն է հայտնել ամրապնդել իր կապերը՝ Գործընկերության և համագործակցության պայմանագրին լրացնող Արձանագրություն ստորագրելու միջոցով:
Այդ որոշումը, կարծես թե, կասկածի տակ է դնում Եվրոպական միության հետ Ազատ առևտրի վերաբերյալ պայմանագրի նախագիծը, որը Ձեր երկիրը մտադիր էր ստորագրել Վիլնյուսում նոյեմբերի վերջին նախատեսված Արևելյան գործընկերության գագաթնաժողովի ժամանակ: Ի՞նչ բովանդակություն եք մտադիր այսուհետ տալ Ձեր երկրի և Եվրոպական միության հարաբերություններին:

Սերժ Սարգսյան - Ինչպես արդեն հնարավորություն ունեցա ասելու, մենք շարունակելու ենք մեր հարաբերությունները ԵՄ-ի հետ զարգացնել, մենք լինելու ենք Վիլնյուսում և հիմա արդեն ԵՄ մեր գործընկերների հետ բանակցում ենք, թե ինչպիսի՞ փաստաթուղթ պետք է ստորագրենք: Նորից պետք է կրկնեմ, որ մենք վարում ենք փոխլրացման քաղաքականություն, որ ԵՄ Արևելյան գործընկերության բանակցությունների հենց սկզբից մենք պայմանավորվածություն ենք ունեցել մեր եվրոպական գործընկերների հետ, որ մենք Եվրամիության հետ մեր հարաբերութուններն առաջ չենք տանելու ի հաշիվ մեր դաշնակիցների հետ ունեցած հարաբերությունների: Այսինքն՝ հարաբերությունները Եվրամիության հետ պետք է փոխլրացնեին մեր հարաբերությունները այլ կառույցների հետ մեր համագործակցության ընթացքում: Եվ երեք տարուց ավելի մենք այսպիսի փոխպայմանավորվածությամբ առաջ ենք շարժվել: Ցավում եմ, որ Եվրամիության մեր գործընկերները համարեցին, որ Ազատ առևտրի պայմանագիրը չի կարող համատեղվել Մաքսային միության մեր անդամակցության հետ, բայց Ասոցացման համաձայնագիրը միայն Ազատ առևտրի պայմանագրից չի բաղկացած: Ասոցացման համաձայնագրի հիմնական դրույթները վերաբերում են քաղաքական բարեփոխումներին: Ես հիմա էլ հայտարարում եմ, որ մենք շարունակելու ենք այդ բարեփոխումները, մենք պատրաստ ենք Վիլնյուսում ստորագրելու համաձայնագրի այդ մասը: Շնորհակալ եմ:

Պ. Դիաս Տեհերա /Իսպանիա/ - Բազմաթիվ անգամ, պարոն Նախագահ, ես խոսել եմ Մադրիդում Ձեր հիասքանչ դիվանագիտական ներկայացուցչության հետ և բազմիցս իրենք տվել են ինձ նույն պատասխանը, ինչ Դուք տվեցիք մեզ այս առավոտ` ՄԱԿ-ի անվտանգության խորհրդի չորս և այստեղ` Եվրոպայի խորհրդում ընդունված երկու բանաձևերի մասին: Ամենայն հարգանքով և մտերմության զգացումով, այնուամենայիվ, ի՞նչ կարող ենք անել մենք` օգնելու Ձեզ այս հակամարտությունում: Ինչպիսի՞ նախաձեռնություններով Դուք կարող եք հանդես գալ մոտ ապագայում, որպեսզի գործը առաջ գնա: Այլապես մենք կարող ենք անվերջ շարունակել խոսել նույն բանի մասին առանց առաջ գնալու: Սա է իմ հարցը, շնորհակալություն:

Սերժ Սարգսյան - Շատ շնորհակալ եմ: Ուղղակի, շատ կարճ ուզում եմ անդրադառնալ ՄԱԿ-ի անվտանգության խորհրդի չորս բանաձևերին և ուզում եմ սկսել նրանից, որ դա այն հարցն է, որին չեն սիրում պատասխանել ադրբեջանցիները: Ինչո՞ւ չորս բանաձև: Որովհետև ՄԱԿ-ի անվտանգության խորհրդի բանաձևերը՝ 1-ից մինչև 4-րդը, առաջին հերթին, պահանջում էին ռազմական գործողությունների դադարեցում, վիճակի կայունացում, այնուհետև՝ խնդրի լուծում: Սա է պատճառը: Ադրբեջանը երբեք չի կատարել ՄԱԿ-ի անվտանգության խորհրդի ռեզալյուցիաների հիմնական պահանջը. այն է՝ դադարեցնել ռազմական գործողությունները: Եվ ամեն անգամ նոր բանաձևից հետո ադրբեջանցիները կամ նոր հարձակում էին սկսում կամ նախապատրաստվում էին նոր հարձակման: Եվ այդ նոր հարձակման արդյունքում կորցնում էին նոր տարածքներ և նոր բանաձևեր ընդունում անվտանգության խորհրդում: Ի վերջո անվտանգության խորհրդում հասկացան, տեսան, որ Ադրբեջանը չի ցանկանում կանգ առնել ռազմական գործողություններում, դրա համար էլ դադարեցրեցին անվտանգության խորհրդում բանաձևեր ընդունելը: Հայաստանը սրբորեն կատարել է Անվտանգության խորհրդի ռեզալյուցիաներում իր համար նախատեսված դրույթները: Այն է՝ օգտագործել իր ազդեցությունը ԼՂ բնակչության վրա՝ կատարելու անվտանգության խորհրդի ռեզալյուցաիները: Սա՛ այս առումով: Հիմա, ի՞նչ կարող է անել միջազգային հանրությունը, և ի՞նչ կարող եք անել կոնկրետ դուք: Մեզնից յուրաքանչյուրը՝ որպես պետություն, դառնալով ԵԽ անդամ, իր վրա պարտավորություններ է ստանձնում: Եվ 2001թ. և՛ մենք, և՛ Ադրբեջանը պարտավորություն ենք ստանձնել ԼՂ խնդիրը լուծել խաղաղ ճանապարհով: Եվ ինչպես տեսնում եք, մենք հիմա էլ շարունակում ենք պնդել, որ այո՛, այս խնդիրը պետք է լուծվի խաղաղ ճանապարհով, բայց Ադրբեջանի ղեկավարությունը գրեթե ամեն օր, իսկ Նախագահի մակարդակով՝ առնվազն շաբաթը մեկ անգամ ասում է, որ նրանք խնդիրը պետք է լուծեն ռազմական ճանապարհով: Ես կարծում եմ, որ պետք է ԵԽԽՎ-ն հարց տա՝ Ադրբեջանը հանձնառո՞ւ է իր ստանձնած պարտավորություններին, թե ոչ: Եթե ոչ, ապա պետք է որոշում կայացնել: Եթե այո, ապա պետք է կատարել հանձնառությունը: Ամենից կարևորը նա է, որպեսզի մենք եզրակացության գանք, որ խնդիրը պետք է լուծվի խաղաղ ճանապարհով: Եվ ես սա ասում եմ ոչ թե նրա համար, որ ադրբեջանցիներն ավելի շատ սպառազինություն են կուտակել, որ հիմա Ադրբեջանի բնակչությունն ավելին է, քան Հայաստանի բնակչությունը և ոչ թե նրա համար, որ վախենում ենք ռազմական գործողություններում պարտվելուց. մենք պատերազմից ենք վախենում, մենք չենք ուզում, մենք կռվել չենք վախենում, մենք պատերազմ չենք ուզում ուղղակի: Սա է ամբողջ խնդիրը: Եվ համարում ենք, որ պատերազմով խնդիրը չի լուծվի: Չի՛ լուծվի: Անընդհատ չե՞նք պատերազմելու, չէ՞: Հարյուրամյա պատերազմն էլ ավարտվեց, վերջը պետք է խաղաղ լուծում գտնենք, և այդ լուծումը միջազգային հանրությունը համանախագահների բերանով փոխանցել է մեզ՝ երեք հիմնարար սկզբունքի վրա լուծում: Այո՛, խաղաղ ճանապարհով, այո՛, ԼՂ ժողովուրդը ինքը պետք է որոշի, թե ինչպե՞ս է ապրելու: Սա է խնդիրը՝ Ադրբեջանի՞ կազմում, անկա՞խ, Հայաստանի՞ կազմում: Դա ԼՂ ժողովրդի որոշելիք խնդիրն է, այնպես ինչպես մնացած ժողովուրդներն են որոշել, թե իրենք ինչպես պետք է ապրեն: Եվ մենք, այո, համաձայն ենք, որ Ադրբեջանը պետք է անպայման պայքարի իր տարածքային ամբողջականության համար, և մենք տարածքային որևէ նկրտում Ադրբեջանի հանդեպ չունենք: Այս երեք սկզբունքների հիման վրա խնդիրը պետք է լուծվի, և առաջին հերթին պետք է ստեղծվի վստահության մթնոլորտ: Իսկ վստահության մթնոլորտը կստեղծվի, երբ մենք դադարեցնենք, մենք ասելով, ես առաջին հերթին, իհարկե, նկատի ունեմ Ադրբեջանի ղեկավարությանը, սպառնալիքներ հնչեցնելը: Որովհետև եթե առաջին դեմքը սպառնալիքներ է հնչեցնում, ապա հանրության մեծ մասը կրկնում է այդ սպառնալիքը: Դրա համար որևէ խոսակցություն չի ստացվում ո՛չ խորհրդարանական վեհաժողովի պատգամավորների միջև, ո՛չ մտավորականների միջև, և ոչ էլ որևէ այլ մակարդակում: Նպաստե՛ք ստեղծելու վստահության մթնոլորտ: Պահանջե՛ք մեզնից յուրաքանչյուրից կատարել իր հանձնառությունները:

Պ. Սեյիդով /Ադրբեջան/ - Պարոն Սարգսյան, Դուք հիշատակեցիք տարածքային ամբողջականությունը և պահանջները: Ադրբեջանի տարածքի 20% գրավված է Հայաստանի կողմից, ներառյալ՝ յոթ շրջանները, որոնք երբեք չեն պատկանել Լեռնային Ղարաբաղին: Միևնույն ժամանակ, դուք տարածքային պահանջներ ունեք Թուրքիայի և Վրաստանի նկատմամբ և դուք Եվրոպական ինտեգրացման և մաքսային միության խաղերն եք խաղում: Կարծո՞ւմ եք, որ նման քաղաքականություններն ապագա ունեն:

Սերժ Սարգսյան - Ձեր նշած քաղաքականությունը ապագա չունի, բայց Ձեր նշած քաղաքականությունը մեզ հետ որևէ առնչություն էլ չունի: Մենք երբեք Թուրքիային որևէ տարածքային պահանջ չենք ներկայացրել: Եթե մի այդպիսի հայտարարություն, մի այդպիսի ելույթ Դուք ցույց տաք, ես Ձեզնից ներողություն պիտի խնդրեմ, բայց լավ կլինի, որ Դուք գոնե մի քիչ տեղեկություններ ձեռք բերեիք այդ առումով: Իսկ ինչ վերաբերում է Վրաստանին, Դուք արդեն ինձ համար նորություն եք ասում՝ կապված Վրաստանի հետ, և այդ նորությունը զավեշտական է և՛ մեզ համար, և՛ վրացիների համար: Ես չգիտեմ՝ Դուք ո՞ւմ եք ներկայացնում, բայց ինչպես կարելի է երկու եղբայրական ժողովուրդների միջև փորձել այդպիսի բան սերմանել: Ես կարծում եմ, որ եվրոպական բոլոր կառույցները, այդ թվում՝ նաև ԵԽԽՎ-ն մշտապես սատարում է պետությունների ազատ կամքի դրսևորմանը, և ՀՀ-ի խնդիրն է, թե Մաքսային միությա՞նը կանդամակցի, Եվրամիությա՞նը կանդամակցի, իսլամական համերաշխության կազմակերպությա՞նը կանդամակցի: Մենք ինչո՞ւ պետք է ձեզ հաշվետու լինենք այս առումով: Եվ ի՞նչ է նշանակում խաղեր խաղալ: Ես սպորտսմեն չեմ, մի՞գուցե Դուք երիտասարդ տարիներին դրանով զբաղվել եք: Մենք խաղ չենք խաղում, մենք քաղաքականություն ենք իրականացնում, և այդ քաղաքականությունն իրականացնում ենք ելնելով մեր ժողովրդի շահերից: Ինչ վերաբերում է Ադրբեջանի տարածքի 20 տոկոս «օկուպացիային», նախ ես պետք է խնդրեմ, որ Դուք ձեր թվաբանական գիտելիքները թարմացնեք, երկրորդ՝ նաև Ձեր վերաբերմունքը Հայաստանի մասին փոխեք, խնդրում եմ, որովհետև հենց այստեղ նշված ՄԱԿ-ի չորս բանաձևերից մեկով նշվում է, որ Հայաստանն առնչություն չի ունեցել Լեռնային Ղարաբաղի ռազմական գործողություններին, որովհետև անվտանգության խորհուրդը հատուկ հանձնաժողով էր ստեղծել և այդ հարցը հատուկ ուսումնասիրել է: Այո, այսօր մենք համարում ենք, որ ՀՀ-ն, նրա զինված ուժերը հանդիսանում են ԼՂ ժողովրդի անվտանգության երաշխավորը: Եվ ես այստեղ հայտարարում եմ՝ եթե Ադրբեջանը ռազմական գործողություններ սկսի Լեռնային Ղարաբաղի դեմ, ապա Հայաստանի Հանրապետությունն իր կարողությունների ամբողջությամբ պաշտպանելու է Լեռնային Ղարաբաղին: Պետք չէր ռազմական գործողություններ սկսել, հետո բողոքել օկուպացիայից: Հիմա էլ Ադրբեջանը սպառնում է մեզ ռազմական գործողություններով: Վստահ եմ, եթե այդպիսի գործողություններ լինեն, մի քանի ամիս հետո ադրբեջանցիները բողոքելու են ոչ թե 20 տոկոսի մասին, այլ 25, 30 տոկոսի մասին: Պետք չէր ռազմական գործողություններ սկսել:

Պ. Ռիաբիկին /Ուկրաինա/ - Պարոն Նախագահ, Ձեր ելույթից հասկացանք, որ Լեռնային Ղարաբաղի հակամարտության քաղաքական կարգավորումը ձգձգվում է: Բայց այդ անվերջանալի գործընթացի զոհերը Լեռնային Ղարաբաղի տարբեր ազգությունների բնակիչներն են, որոնք ստիպված են եղել լքել իրենց տները, և որոնք մինչ օրս չեն կարողացել այնտեղ վերադառնալ: Ինչպիսի՞ հումանիտար նախաձեռնություններ կարող են ձեռնարկվել՝ այդ մարդկանց հնարավորություն տալու համար վերադառնալ իրենց տները:

Սերժ Սարգսյան – Ես կարծում եմ, որ բոլոր այն մարդիկ, ովքեր կոնֆլիկտի պատճառով լքել են իրենց բնակավայրերը, ամբողջական իրավունք ունեն վերադառնալու իրենց բնակավայրեր, և մենք դրա կողմնակիցն ենք: Բայց այստեղ հարց է առաջանում՝ ո՞ւր պետք է վերադառնան այդ մարդիկ, ինչպիսի՞ տարածք, ինչպիսի՞ երկիր: Արդյո՞ք այդ մարդիկ պետք է իմանան, թե ինչպիսի՞ կարգավիճակով տարածքում են ապրելու, ինչպիսի՞ երկրում են ապրելու: Արդյո՞ք Ձեր կարծիքով այսօր այդ մարդկանց վերադարձը չի բորբոքի նոր ռազմական գործողություն: Եթե խոսքը ԼՂ բուն տարածքի մասին ՝, արդյո՞ք ԼՂ իշխանությունները հնարավորություն կունենան ամեն մի ընտանիքի, ամեն մի վերադարձածի կողքին ոստիկան կամ զինվոր կանգնեցնել: Ասածս հետևյալն է՝ խնդիրը պետք է ստանա քաղաքական լուծում: Պետք է հարցը վերջնականապես կարգավորվի, որպեսզի այդ մարդիկ վերջնականապես վերադառնան իրենց տարածք: Հակառակ պարագայում՝ հիմա կգան, Ադրբեջանի քաղաքականության պատճառով նոր ռազմական գործողություններ, նոր կոնֆլիկտներ կլինեն, այդ մարդիկ նորից ստիպված կլինեն լքելու այն տարածքները, որտեղ ապրում են: Արդյո՞ք սա տրամաբանական է: Ի դեպ, պետք է ասեմ, որ «Մադրիդյան սկզբունքներ» կոչվող փաստաթղթով նախատեսվում է նաև հարցերի լուծում կապված փախստականների հետ: Խնդիրը պետք համալիր լուծվի: Այդ թվում նաև այն մարդկանց վերադարձի խնդիրները, ովքեր ստիպված են եղել թողնելու իրենց մշտական բնակության տարածքները:

Պ. Գիլետչի /Մոլդովա/ - Պարոն Նախագահ, արտաքին գործերը և արտաքին հարաբերությունները չափազանց կարևոր են յուրաքանչյուր երկրի համար: Հաշվի առնելով այն, որ Հայաստանն այս առումով որոշակի մարտահրավերների առաջ է կանգնած, ինչն, ըստ իս, այս վեհաժողովի անդամների մեծ մասն ափսոսանքով է ընդունում, և լավագույն մտադրությամբ` ի՞նչ կարող եք ասել Թուրքիայի հետ ձեր հարաբերությունների մասին:

Սերժ Սարգսյան – Ցավոք սրտի, այն ջանքերը, որ մենք գործադրեցինք՝ կապված Թուրքիայի հետ հարաբերությունների սկսման, դրական արդյունքներ չտվեցին, չտվեցին, որովհետև թուրքերը պատրաստ չեն հարաբերություններ սկսելու Հայաստանի հետ: Գիտեք, որ մենք տևական բանակցություններից հետո փաստաթղթեր ստորագրեցինք դիվանագիտական հարաբերություններ սկսելու մասին, բայց Թուրքիայի խորհրդարանը, Թուրքիայի ղեկավարությունը հրաժարվեց վավերացնել այդ փաստաթղթերը: Պատճառների մասին չեմ ուզում խոսել, որովհետև նրանք ավելի լավ գիտեն դրա մասին, ուղղակի ուզում եմ իմ տպավորությունը հայտնել, և դա այն է, որ թուրքերն իմ կարծիքով տեսանելի ապագայում չեն պատրաստվում վավերացնել այդ փաստաթղթերը: Այսինքն՝ հարաբերութունների բացակայության պատճառը մենք չենք: Իմ կարծիքով, յուրաքանչյուր երկիր շատ պատասխանատու պետք է մոտենա այն փաստաթղթերին, որոնք ստորագրում է: Ցավոք սրտի, այդ դեպքում մենք այդ պատասխանատվության առկայությունը չենք տեսնում: Այսօր որևէ հարաբերություն չկա: Թուրքական իշխանությունները տարբեր խողովակներով փորձում են ինչ-ինչ առաջարկություններ անել, բայց ավելի շատ, կարծում եմ, այդ առաջարկությունները միջազգային հանրությանը հանգստացնելու համար են, որովհետև եթե նրանք ցանկություն ունեն ինչ-որ բան անելու, կարող են այդ արձանագրությունները վավերացնել, և մենք սկսենք հարաբերություններ ու քննարկենք ցանկացած հարց, որը հետաքրքրություն կներկայացնի:

Պ. Ջափարիդզե /Վրաստան/ - Պարոն Նախագահ, անվտանգության, կայունության և բարգավաճման առումով բազմաթիվ խնդիրներ գոյություն ունեն, հատկապես աշխարհի մեր անկյունում: Մենք մեր տարածաշրջանում փոխկապակցված և միահյուսված ենք, այն իմաստով, որ մենք չենք կարող փոխել մեր աշխարհագրությունը: Չնայած բոլոր խնդիրներին և հակամարտություններին, իմ հարցը հետևյալն է. տարածաշրջանային համագործակցությունը որևէ հեռանկար ունի՞:

Սերժ Սարգսյան – Արևելյան գործընկերության հիմնական գաղափարներից, հիմնական նպատակներից մեկը, Դավի՛թ ջան, ինչպես գիտես, հենց տարածաշրջանային համագործակցության զարգացումն է: Խորապես համոզված եմ, որ տեղյակ ես մեր և Վրաստանի հարաբերությունների մասին, մեր ջանքերի մասին: Մենք ունենք փայլուն հարաբերություններ, մենք համատեղ բազմաթիվ ծրագրեր ենք իրականացնում, և վերջին օրինակը ընդհանուր մաքսային անցակետեր ունենալու գաղափարն է, որ մենք իրականացնում ենք: Տարածաշրջանային համագործակցությունն անխուսափելի է, բայց ցանկացած համագործակցություն ենթադրում է կողմերի առկայություն, և եթե կողմերից մեկը չի ցանկանում, մենք ինչքան էլ ջանք գործադրենք, չենք կարող ունենալ այդ համագործակցությունը: Համագործակցությունը երկկողմանի ճանապարհ է, համագործակցությունը չի կարող միակողմանի ճանապարհ լինել, և այս առումով մենք պատրաստ ենք ցանկանացած համագործակցության: Հենց այդ համագործակցության առումով է նաև, որ մենք առաջարկեցինք Թուրքիային հարաբերություններ սկսել: Իհարկե, մենք մեր աշխարհագրական տեղը չենք փոխելու: Իհարկե, մշտապես ապրելու ենք կողք կողքի: Եվ ելնելով այս պարզ հանգամանքից՝ մենք պետք է կառուցողական հարաբերություններ դրսևորենք, մենք պետք է կարողանանք իրար հետ հարաբերություններ կառուցել: Բայց երբ ցանկություն չունեն կողմերը և հպարտանում են իրենց հարևանին մեկուսացնելու փորձերով, դժվար է համագործակցության եզրեր գտնել: Մենք շարունակելու ենք մեր լավ հարաբերությունները Վրաստանի հետ և հույս ունենք, որ բոլոր դեպքերում, գալու է ինչ-որ մի ժամանակ, երբ մեզ կմիանան նաև ուրիշները:

Պ. Զինգերիս /Լիտվա/ - Շնորհակալություն, Նախագահ: Ես Վիլնյուսից եմ՝ Լիտվայից: 20 տարի զբաղվել եմ խորհրդարանական գործունեությամբ: Եղել եմ ժողովրդավարական շարժման մեջ: 1989թ., ես հիշում եմ, երբ մենք ազատվեցինք Խորհրդային գերությունից, և Հայաստանը հռչակեց անկախություն: Ամենայն հարգանքով՝ հարցը վերաբերում է Ձեր երկրին և Ձեր ներքին խորհրդակցություններին: Ի՞նչպիսի ներքին խորհրդակցություններ եք ունեցել ընդդիմության անդամների հետ՝ հայտարարություն անելուց առաջ և ի՞նչ հնարավորություն կա Ձեր երկրում հանրաքվեի առումով` մինչև որոշում կայացնելը չմիանալ այն դաշինքին, որին միացել են Ուկրաինան և Մոլդովան: Որքանո՞վ է Հայաստանի հասարակությունը միակարծիք Վիլնյուսում նոյեմբերի 28-ին կայանալիք հանդիպման կարևորագույն որոշման և Ձեր կողմից այն ստորագրելու առումով: Շնորհակալություն Ձեր ներդրման համար:

Սերժ Սարգսյան - Հարցը մշտապես քննարկվել է քաղաքական ուժերի հետ, և եթե ես Ձեզ ասեմ, որ ընդդիմադիր բոլոր ուժերի հետ հարցը խորապես քննարկվել է, ապա անկեղծ չեմ լինի: Բայց շատ մի պարզ հանգամանք կա՝ ՀՀ Սահմանադրությունը Հանրապետության Նախագահին է վերապահում արտաքին քաղաքականության իրականացումը, և Սահմանադրությունը բոլոր հնարավորությունները տալիս է ինձ՝ միջազգային պայմանագրեր ստորագրելու: Առանձնահատկությունն այն է, որ այդ բոլոր միջազգային պայմանագրերը գալու են ՀՀ խորհրդարան, որտեղ ներկայացված են Հայաստանի բոլոր քաղաքական ուժերի ներկայացուցիչները: Եթե ՀՀ խորհրդարանը չի վավերացնի այն փաստաթղթերը, որ ստորագրել է ՀՀ Նախագահը, այն ժամանակ արդեն, կարելի է գնալ այլ տարբերակների, այն ժամանակ կարելի է ինչ-որ մի քաղաքականությունից հրաժարվել: Ես հուսով եմ, որ Մաքսային միության անդամակցումը բխում է նաև քաղաքական ուժերի շահերից, որովհետև այն բխում է մեր ժողովրդի շահերից: Մենք հազարավոր թելերով ենք կապված Մաքսային միության անդամ երկրների հետ: Մեր արտահանման 1/3-րդը բաժին է հասնում ՌԴ-ին, և դա հիմնականում գյուղատնտեսական ապրանքներն ու դրա վերամշակած արդյունքներն են: Պատկերացրեք, եթե դրանք տեխնիկական կանոնակարգերին չհամապատասխանեն, ինչպիսի՞ դժվարությունների առջև մենք կարող ենք կանգնել: Բոլոր պարագաներում, Վիլնյուսում Ասոցացման համաձայնագրի ստորագրման հետ, ես վստահ եմ, համաձայն է մեր հանրության մեծ մասը: Հիմա մենք ուսումնասիրություններ ենք անցկացնում, և, չեմ կարծում, որ հանրաքվեի կարիք այսօր կա: Բայց չեմ բացառում, որ վաղը նաև քաղաքական ուժերի պահանջով կարող է հանրաքվե լինել: Սակայն վստահեցնում եմ Ձեզ, որ մեր ուսումնասիրությունները խոսում են այն մասին, որ մեր կայացրած որոշումը բխում է մեր ժողովրդի շահերից և նրա մեծ մասի ցանկությունն է: