Նախագահը Հայաստանի ազգային հերոս Հովհաննես Չեքիջյանին հանձնել է Հայրենիքի շքանշանը

Նախագահի նստավայրում այսօր տեղի է ունեցել «Հայաստանի ազգային հերոս» բարձրագույն կոչմանն արժանացած ժողովրդական արտիստ, Հայաստանի ազգային ակադեմիական երգչախմբի ղեկավար Հովհաննես Չեքիջյանին Հայրենիքի շքանշանի հանձնման և մեծարման հանդիսավոր արարողությունը:
Միջոցառման ժամանակ ժողովրդական արտիստ, Սուրբ Մեսրոպ Մաշտոցի շքանշանի ասպետ Տիգրան Մանսուրյանը ներկայացրել է Հովհաննես Չեքիջյանի կենսագրությունը, անցած ստեղծագործական ուղին և նվաճումները, առանձին դրվագներ պատմել իր հիշողություններից, որոնք լավագույնս բնութագրում են մաեստրո Չեքիջյանին:

Հայաստանն աշխարհին ներկայացնելու ազգանվեր գործում դրսևորած անմնացորդ նվիրումի, մշակույթի բնագավառում ներդրած անձնական մեծ ավանդի, ինչպես նաև հայ ժողովրդին մատուցած բացառիկ ծառայությունների համար ՀՀ բարձրագույն կոչմանն արժանացած անվանի մտավորականին հանձնելով Հայրենիքի շքանշանը՝ Հանրապետության Նախագահը շնորհավորել և ամբողջ հայ ժողովրդի անունից մաղթել է քաջառողջություն ու նորանոր հաջողություններ նրա շնորհակալ գործում:

Պարգևատրման արարողության ժամանակ Նախագահ Սարգսյանն իր շնորհավորական խոսքն է հղել ազգային հերոս Հովհաննես Չեքիջյանին:
 

***

Տիգրան Մանսուրյանի խոսքը Հայաստանի ազգային հերոս Հովհաննես Չեքիջյանին Հայրենիքի շքանշանի հանձնման և մեծարման արարողության ժամանակ


 

Մեծարգո՛ պարոն Նախագահ,

Սիրելի՛ մաեստրո,

Հարգարժա՛ն պետական այրեր,

Սիրելի՛ գործընկերներ, բարեկամներ,

Այսօր այս փառավոր օրն ինձ մեծ պատիվ է տրված բացման երկու խոսք ասելու այս հանդիսավոր արարողակարգի առթիվ՝ փոքր-ինչ ներկայացնելով մեր այսօրվա ոչ թե մետաֆորիկ, այլ իրապես հերոսին, ազգային հերոսին: 1961 թվականին սահմանը հատեց իր անցյալի և ամբողջ ներկա գործունեության, որը եղավ մի հրաշալի սկիզբ ներդրվելու իր կարողություններով, տաղանդով, փորձով, ընտանիքի ձեռքբերումներով հայ երաժշտական իրականությանը: Դա եղավ իրոք փառավոր սկիզբ և այնքան հետևողական, որ երբեմն ապշում ես՝ մի՞թե կարելի է այդքան հետևողական, այդքան ծրագրված կյանքով ապրել, երբ ամեն մի դրվագն իր գինը ունի, իր արժեքն ունի, և ամեն մի նշանակալի երևույթ իր տեղն ու ծավալը ունի, յուրաքանչյուրի համար կա ճշգրիտ վերաբերմունք: Եվ այս ամբողջի թագավորությունը երաժշտությունն է, այնտեղից է ծնունդ առնում մարդկային այս նկարագիրը, հարաբերությունների այս տեսակը երաժշտությունն է: Եվ ուրեմն, քանի որ երաժշտության մասին եղավ խոսքը, երկու դրվագ ուզում եմ հիշել այս պահին: Այն, թե ինչպես Երևան քաղաքի սրտում՝ հրապարակում Արամ Խաչատրյանը նկարահանվում էր՝ նկարվում էր նրա «Ձոն երջանկության» մեծածավալ գործը՝ գրված նվագախմբի, մեծ երգչախմբի, մենակատարների և այլ գործիքների համար: Եվ այստեղ ես ականատեսն էի Արամ Խաչատրյան-Հովհաննես Չեքիջյան համագործակցության, որ ամբողջ մի Հայաստանի երաժշտական սիրտն էր դարձել այդ պահին, որտեղ մեծ վարպետը և այսօրվա մեր հերոսը «Երջանկության ձոնն» էին ձայնագրում: Դա, իրոք, գեղեցիկ օր էր՝ երկուսին տեսնել մեկ գործի շուրջ:

Երկրորդ դրվագը, որ ուզում եմ հիշել, տարիներ անց էր, երբ Չեքիջյանը Լոս Անջելեսում է, հայկական համայնքային հարաբերությունների հարցեր է ճշտում, ըստ երևույթին, համերգ պետք է լինի, և ի պատիվ իրեն երեկո է, ընդունելություն դահլիճում: Հրաշալի խոսքից և մաեստրոյին ներկայացնելուց հետո այնտեղ հայտնվում են իր նախկին գործընկերները՝ տարեց մարդիկ, որոնց պահանջն է բեմ բարձրանալ մի անգամ ևս իրենց կյանքում և երգել մաեստրոյի հետ: Դա իսկապես տեսնելու մի գեղեցիկ պահ էր: Տարեց մարդիկ՝ տարիներով աշխատած կապելլայում, բարձրացել են բեմ: Մեծ թիվ չէր երգիչների, երգչուհիների, բայց դա ի՜նչ հնչողություն էր, դա ի՜նչ երգեցողություն էր, դա ի՜նչ երաժշտական ակտ էր իրապես: Կարծես թե հանդիպել են զորավարը և զինվորները պատերազմից տարիներ անց և իրար շատ լավ գիտեն, կես նշանից հասկանում են՝ ուր հասնել, ինչպես հասնել: Դա իրոք մարդկային նկարագրի մի շատ գեղեցիկ դրսևորում էր նախ այս երգչախմբի անդամների, որ հավատարիմ են մնացել, սիրում են իրենց մաեստրոյին, և մաեստրոյի վերաբերմունքը այդ երաժիշտներին: Այս երկու դրվագը կուզեի հիշել անցած տարիներից:

Իր այսօրվա արարողակարգի շնորհավորանքը շատ-շատերիս է այսօր բաժին հասնում՝ իր բազմահազար, միլիոնավոր ունկնդիրներին, եթե այս տարիների ընթացքի բոլոր լսարանները հիշենք աշխարհով մեկ: Նաև շնորհակալության զգացումն է գործընկերների, որոնք իր հետ աշխատել են և այսօր էլ աշխատում են կոնսերվատորիայում, բուհական համակարգում: Գործընկերների ուրախությունն է այսօր, մեծաթիվ գործընկերների: Եվ, անշուշտ, բացառիկ երևույթ է, քանի որ եղածը և իրականությունն այսօրվա՝ ակադեմիական երաժշտության ներկայացուցիչը, այսօրվա հայ երաժշտության նահապետը հռչակվում է ազգային հերոս: Դա իրոք լուրջ քայլ է հայ ազգային երաժշտության այս տարիների զարգացման ընթացքին, մեծագույն քայլ է: Բանն այն է, որ իրապես բախտն այդպես է տնօրինել, ժամանակն այդպես է տնօրինել, որ առաջին հերոսը պիտի լինի ոչ թե գործիքային երաժշտության բնագավառից, ոչ թե երաժշտագիտությունից, ոչ թե երաժշտության այս կամ այն մասնագիտությունից, այլ հատկապես ակադեմիական այն կառույցից, որ կոչվում է երգչախումբ:

Երգչախումբը սկիզբն է, մայր արմատն է ամբողջ դասական երաժշտության՝ դեռ եկեղեցուց, անցյալի եկեղեցուց, և այսօր էլ այդպիսին է: Կոմիտասն է այդ հիմքը դրել մեզանում, որը մնաց անհաղթահարելի բարձունք իբրև արվեստ՝ կոմիտասյան երգչախմբային մտածողությունը: Եվ ահա այսօր այս փառավոր իրականության ներսում մեծարվում է այս աշխարհի ներկայացուցիչը: Իհարկե, ունեցանք գործիքային երաժշտության մեծեր, որոնք մեր գործիքային երաժշտության անունը հանեցին աշխարհով մեկ. բավական է հիշել Արամ Խաչատրյանին, Բաբաջանյանին, Միրզոյանին: Բայց ահա գալիս է անկախության շրջանը, և անհրաժեշտ է նորովի անցյալը վերանայել, և երբ նորովի ես վերանայում անցյալը, շատ օրգանական և շատ բնական է, երբ Արամ Խաչատրյանի տուն-թանգարանից հետո բացվում է Կոմիտասի թանգարան-ինստիտուտը: Դա այնքան խորհրդանշական է Հայաստանի, նոր Հայաստանի իրականության, երաժշտական իրականության պարագայի տեսանկյունից: Եվ ահավասիկ դրա նույն շարունակությունն է այսօր, օրգանական շարունակությունը՝ այս արարողությունը, երբ հռչակվում է հերոս:

Գիտեք, զարմանալի օրինաչափությամբ մենք չկարողացանք Հովհաննես Չեքիջյանին անվանել վարպետ, թեև ինքը վարպետ է անշուշտ՝ և՛ իր կենսափորձով, և՛ տարիքով, և՛ ավանդույթի բոլոր օրենքներով, բայց իրոք որ երիտասարդ ոգի ունի և առայժմ մենք չկարողացանք նրան վարպետ ասել, ասում ենք մաեստրո:

Ես մաղթում եմ, որ այդ ոգին, երիտասարդական ոգին շարունակվի: Մի քանի օր առաջ համերգ եղավ, իր համերգն էր վարում՝ հոբելյանական համերգը: Ես վախենում էի, այնպիսի ակտիվ շարժումներ էին այս կամ այն ակորդը շեշտելու, որ վախենում էի՝ հանկարծ ոտքը չսայթաքի, բայց տեսնում էի, որ աներեր կանգնած էր վարպետը, որ նույնքան մաեստրո է:

Սրտանց շնորհավորում եմ, մաեստրո՛ քեզ: Մեզ համար առաջնորդ ես եղել մշտապես, այսօր էլ կլինես՝ նախ և առաջ հավատարմորեն ծառայելու արմատներին, սրբություններին, արժեքներին, պետականությանը, հայոց ոգուն՝ անմնացորդ անտրտունջ. որովհետև գերադասեց ծառայել: Որպեսզի ծառայես, մաեստրոյին պետք էր իր ինքնուրույնությունը, իր ինքնավարությունը: Մեզանում կային երկու խոշոր կազմակերպություններ՝ Հայաստանի կոմպոզիտորների միությունը՝ գաղափարական, գեղարվեստական շատ կարևոր կազմակերպությունը, բայց կար նաև երգչախմբային ընկերությունը, որը կոչված էր այս ամբողջը տնօրինելու: Չեքիջյանը հրաշալիորեն համագործակցեց թե՛ մեկի, թե՛ մյուսի հետ՝ հրաշալի համագործակցության օրինակներ բերելով մեջտեղ, բայց զարմանալիորեն գերադասեց մնալ ինքնուրույն, միայնակ՝ իր գործի գլխին, իր ծրագրերի գլխին, և ահա այսօր նաև դրա արդյունքը՝ այս ինքնուրույնության, իր հարցերը ինքը լուծելու, գեղարվեստական մարմին դարձնելու այս որոշումը ու ներքին ծրագիրը:

Սրտանց շնորհավորում եմ, ուրախ եմ հայ երաժշտության համար, ուրախ եմ Կոմիտասի ոգու համար, որ այսօր իր զավակին հասցրեց ազգային հերոսի բարձր կոչմանը: Խորապես շնորհակալ եմ, պարո՛ն Նախագահ, Ձեզ, և սիրելի բարեկամներ, մաղթենք ևս նորանոր հաղթանակներ հայ երաժշտությանն ու Հովհաննես Չեքիջյանի գործունեությանը՝ արգասաբեր գործունեությանը:

 

***
Նախագահ Սերժ Սարգսյանի խոսքը
Հովհաննես Չեքիջյանին Հայրենիքի շքանշանի հանձնման և մեծարման արարողության ժամանակ

 

Հարգարժա՛ն մաեստրո Չեքիջյան,

Հարգելի՛ տիկնայք և պարոնայք,

Այսօր մենք մեծարում ենք Հովհաննես Չեքիջյանին, ով արժանացավ Հայաստանի Հանրապետության ազգային հերոսի կոչման և ում այսօր պատիվ ունեմ հանձնելու Հայրենիքի շքանշանը: Սա բարեբախտություն է ինձ համար և վստահ եմ՝ բոլորի համար, քանի որ մեզ վիճակվել է լինել Հովհաննես Չեքիջյանի ժամանակակիցը:
Մաեստրո Տիգրան Մանսուրյանն արդեն խոսեց մեր հերոսի անցած ճանապարհի մասին, մեզ դրվագներ պատմեց: Իհարկե, մաեստրո Չեքիջյանի մասին խոսելը և՛ հեշտ է, և՛ դժվար:

Հեշտ է, քանի որ նա ապրել է բացառիկ հարուստ և արգասաբեր ստեղծագործական կյանք, անցել է մի ուղի, որ արժանի է հիացմունքի և երախտագիտու-թյան: Հեշտ է նրան ներկայացնելը, քանի որ նա ինքն իրեն վաղուց ներկայացրել է թե՛ մեզ, և թե՛ ողջ աշխարհին:

Այդուհանդերձ, դժվար է ներկայացնել մաեստրո Հովհաննես Չեքիջյանին, քանի որ գրեթե անհնար է բացատրել այն հսկայական էներգիան, որ առկա է այս ազնիվ մտավորականի մեջ: Այդ էներգիան, որ շռայլորեն և անսպառ կերպով բաշխում է իր շրջապատին, բխում է նրանից արդեն տասնամյակներ շարունակ: Այդ էներգիան բխում է՝ իր շուրջը տարածելով բարին ու գեղեցիկը, մարդկայինն ու հավերժականը, այն լավագույնը, որ ազգային է և միաժամանակ համամարդկային:

Սիրելի՛ բարեկամներ,

Հայաստանի ժողովրդի մի զգալի մասը հայրենադարձներ են կամ նրանց սերունդներ: Սա շատ ընդգրկուն թեմա է, և հիմա, թերևս, դրա շուրջ չեմ ծավալվի: Միայն նշեմ, որ հայրենադարձները շատ բան են բերել Հայաստան` սկսած մեր առօրյայից ու կենցաղից:

Նրանց շարքում եղել են բացառիկ մտավորականներ, որոնք իրենք իրենցով մարմնավորել են մի ողջ դարաշրջան հայ իրականության մեջ: Մարտիրոս Սարյանի, Ալեքսանդր Թամանյանի, Գոհար Գասպարյանի, Հակոբ Հակոբյանի և նրանց նման շատերի վերադարձն օրինակ է, թե ինչպե՛ս պետք է վերադառնալ հայրենիք՝ պատրաստված, հավակնոտ ծրագրերով, Հայաստանի վաղվա օրվա հանդեպ մեծ հավատով և, ամենակարևորը` ընդմիշտ: Հովհաննես Չեքիջյանի պարագան այդ բացառիկ օրինակներից է:

Ցանկացած մեծ արվեստագետի ուղին հարթ ու հանգիստ չէ և չի էլ կարող այդպիսին լինել: Մենք գիտենք, որ նույնիսկ փոքր հաջողության թիկունքում տարիների քրտնաջան աշխատանք է թաքնված, ստեղծագործական տառապալից, բայց և բարեբեր ուղի: Առավել ևս դա վերաբերում է մեծ հաջողություններ արձանագրած անհատներին:

Հայ երգչախմբային արվեստի շռնդալից հաղթանակները աշխարհի ամենահեղինակավոր բեմերում խոսում են Հովհաննես Չեքիջյան արվեստագետի բացառիկ խստապահանջության և բարձր չափանիշների մասին: Խոսում են նրա կատարած տիտանական աշխատանքի մասին: Մաեստրո՛, մենք խոնարհվում ենք Ձեր մեծ վաստակի և ստեղծագործական սխրանքի առջև:

Սիրելի՛ պարոն Չեքիջյան,

Դուք Հայաստանի ազգային ակադեմիական երգչախումբը ղեկավարում եք 1961 թվականից: Այսօրվա Հայաստանի քաղաքացիների մի զգալի մասն այն ժամանակ դեռ չէր էլ ծնվել: Սակայն ի պատիվ Ձեզ և շնորհիվ Ձեր կատարած հսկայական աշխատանքի՝ Ձեզ գիտեն բոլորը: Եվ թող բոլորն իմանան, որ մենք հենց այսպիսի հերոսներով ենք ներկայանում աշխարհին:

Սրտանց շնորհավորում եմ Ձեզ հայրենիքի բարձրագույն կոչմանն արժանանալու կապակցությամբ: Մեր ողջ ժողովրդի անունից մաղթում եմ Ձեզ քաջառողջություն և նորանոր հաջողություններ Ձեր շնորհակալ գործում: Մաղթում եմ, որ Ձեր կյանքի տասներորդ տասնամյակը լինի ոչ պակաս հագեցած ու արդյունավետ, քան նախորդներն են եղել:

Մենք տեսնում ենք Ձեր մեջ այդ ուժը, այդ էներգիան և, որ շատ կարևոր է, սիրահարվածությունը կյանքին: Սա կարևոր հանգամանք է: Ապրե՛ք և արարե՛ք ի փառս հայ արվեստի:

Կեցցե՜ Հայաստանը, կեցցե՜ն Հայաստանի Հանրապետության հերոսները:

***

Հայաստանի ազգային հերոս Հովհաննես Չեքիջյանը երախտագիտություն է հայտնել իրեն նման բարձր պարգևի արժանացնելու համար և ընդգծել, որ այն կկրի սիրով, հպարտությամբ և մեծ պատասխանատվությամբ:

«Սիրտս լցված է ուրախությամբ: Անբացատրելի բան է սա: Թեև կյանքում ունեցել եմ պարգևներ՝ և՛ Կրեմլում, և՛ Փարիզում, և՛ այլուր, բայց ոչ մի անգամ իմ ստացած պարգևներից ոչ մեկն այսքան բարձր, այսինքն՝ երկրի ամենաբարձր պարգևը չի եղել: Առաջին անգամ է, որ երկրի ամենաբարձր պարգևին արժանանում եմ շնորհիվ մեր սիրելի Նախագահի, ով ինձ պարգևեց այս անակնկալը: Անակնկալ եղավ ինձ համար, երբ դեկտեմբերի 30-ին մենք ճանապարհում էինք 2017 թվականը, Նախագահն ինքը հնչեցրեց, որ ստորագրել է հրաման: Չհասկացա ինչ կատարվեց ինձ հետ՝ սիրտս պայթեց, թե՞ չպայթեց, չտեսնված մի ուրախություն եղավ:

Այո՛, երկար ու ձիգ տարիներ՝ մի քանի տասնյակ տարի այս խմբի հետ աշխատել եմ, իզուր չի եղել իմ աշխատանքը: Աշխարհի շատ կենտրոններում մենք խոշոր հաջողություններ ենք ունեցել, բայց ոչ մի անգամ իմ մտքով չէր անցնի, որ մի օր այսպիսի բարձր պարգևի կարժանանամ: Տարիքս բավականին առաջացած է, բայց ինչպես տեսնում եք, կարծես, այնքան էլ ծեր չեմ: Թեև զառամյալ ծերունու տարիք ունեմ, բայց ինքս այդպիսին չեմ:

Երկար չխոսեմ: Սիրտս լցված է, ինչպես ասացի: Քիչ մարդիկ կան ինձ նման՝ աշխարհի 17-րդ հայը լինելը բավականին ծանր բան է, չիմանաք, թե հեշտ է: Այդ ծանրությունը ես պետք է կրեմ և՛ սիրով, և՛ հպարտությամբ, և՛ մեծ պատասխանատվությամբ: Սա ինձ պարտավորեցնում է: Շնորհակալ եմ անչափ»,- ասել է մաեստրո Հովհաննես Չեքիջյանը: